Voor Daan Dohmen, met ingang van vandaag bijzonder hoogleraar Digitale transformatie in de zorg aan de Open Universiteit, zijn het drukke tijden. Als oprichter en CEO van Luscii, een platform dat technologie ontwikkelt voor zorg op afstand, was hij nauw betrokken bij de ontwikkeling van de Corona Check, de app waarmee je kort na het uitbreken van de coronacrisis kon checken of symptomen eventueel duidden op besmetting met COVID-19. Stond vóór de coronacrisis de ontwikkeling van innovatieve eHealth al hoog op de maatschappelijke agenda, inmiddels is de noodzaak ervan nauwelijks meer te betwisten. Naast argumenten als werkdrukverlagend en kostenbesparend, blijkt digitalisering essentieel om de toegankelijkheid van de medische zorg te waarborgen. Farma speelt hierbij een belangrijke rol, aldus Dohmen, die momenteel met meerdere farmaceutische bedrijven in gesprek is over innovatieve eHealthtoepassingen. “Door bij te dragen aan de digitalisering kunnen farmaceutische bedrijven hun maatschappelijke relevantie tonen,” vertelde Dohmen aan Marketing in Farma-redacteur Caroline Wellink, die hem vijf vragen stelde.
Hoewel je uitblinkt in het bedenken van innovatieve eHealthoplossingen, moet het voor jou toch ook bijzonder zijn geweest dat de Luscii app kort na de uitbraak van de coronacrisis het antwoord werd op de beperkte testcapaciteit. In eerste instantie alleen in Amsterdam, maar al snel daarna ook in andere delen van het land. Is de relevantie van de app nog steeds evident?
“Bijzondere tijd was het zeker. De Luscii app was er natuurlijk al, daarmee begeleiden en behandelen zorgverleners in diverse Nederlandse- én buitenlandse centra chronische patiënten op afstand. Maar toen er medio maart paniek uitbrak omdat er nauwelijks capaciteit was om op corona te testen, hebben wij samen met het OLVG, in een team van medisch specialisten en huisartsen, in een moordend tempo de app dusdanig aangepast zodat het bestaande triagesysteem ermee kon worden ontlast. Heel vernuftig, met een medisch team op de achtergrond dat contact opneemt en adviezen geeft als de klachten en symptomen erop duiden dat je waarschijnlijk besmet bent met het coronavirus. Zeker die eerste weken na het uitbreken van de coronacrisis speelde deze app een belangrijke rol in de triage. Inmiddels is de dienst enigszins achterhaald, omdat er meer getest wordt en heeft het meer een adviserende functie.”
Zonder de coronacrisis te bejubelen, kun je stellen dat het tot een boost van innovatie in de zorg heeft geleid. Welke ontwikkelingen zijn volgens jou niet meer terug te draaien?
“Ik beschouw de coronacrisis inderdaad niet als een blessing in disguise, daarvoor heeft het wereldwijd veel te veel schade aangericht. Maar tegelijkertijd kun je niet ontkennen dat de digitalisering van de zorg er momentum door heeft gekregen. En dat moeten we niet meer loslaten. De ruimte voor bedenkingen die er voor de coronacrisis nog was, is aan het verdwijnen. Er moesten gewoonweg snel oplossingen gevonden worden om de coronazorg aan te kunnen en tegelijkertijd de reguliere zorg te blijven bieden. Ik heb de afgelopen maanden vooral geleerd dat je gewoon dingen moet dóén, want alleen dan kom je erachter of iets werkt of niet. En dat we vertrouwen moeten hebben in de medische professionals die met hun poten in de modder staan en in patiënten die meer kunnen en willen dan we denken.
De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, waar ik deel van uitmaak, heeft onlangs in een advies aan het Ministerie van Volksgezondheid aangegeven waar de zorg op afstand door de coronacrisis is versneld en hoe dit kan worden vastgehouden. Met name op het gebied van beeldbellen is een enorme stap gemaakt. In Nederland begeleiden nagenoeg alle ziekenhuizen, huisartsenposten of huisartsenpraktijken patiënten via beeldbellen. Het andere wat we aanstippen is dat telemonitoring van chronische patiënten, zoals met hartfalen of COPD, versneld is ingezet door medische centra die er voor de coronacrisis al mee begonnen waren. Opvallend daarbij is dat niet alleen medische zorgverleners, maar ook de patiënten hier heel positieve ervaringen mee hebben. Ze hoeven hun behandelend verzorger nog slechts beperkt realtime te zien voor goede behandeling en begeleiding.”
Ontwikkelingen die in jouw straatje passen?
Absoluut. De coronacrisis heeft in feite uitvergroot wat de zorg al langer bedreigt: door de vergrijzing wordt de zorgvraag groter, terwijl we steeds meer handen tekortkomen. Daarom is het zo belangrijk dat we de mogelijkheden van digitalisering omarmen. Vooralsnog zijn we daarbij vooral het traditionele zorgproces digitaal aan het vormgeven. Beeldbellen bijvoorbeeld als vervanger van het spreekuur. Terwijl, daar ben ik van overtuigd, we het proces nog effectiever kunnen inrichten als we meer zorg on demand verlenen. We kunnen de zorg dan veel meer als een maatpak inrichten. Chronische patiënten die bijvoorbeeld zelf de regie willen houden, kunnen dan in de thuissituatie met behulp van eHealthapplicaties zelf hun waarden bijhouden. Pas als de waarden niet goed zijn, wordt de zorgverlener via de techniek gealarmeerd en neemt hij contact met de patiënt op. Daardoor blijft er meer tijd over voor patiënten die echt zorg nodig hebben, of bij wie persoonlijk contact noodzakelijk of wenselijk is.
Om deze wijze van zorgverlening te realiseren, is ontwikkeling van techniek een vereiste, maar bovenal het redesignen van de zorgprocessen. Het aanpassen van het verdienmodel is daar een belangrijk onderdeel van. Nu betalen we nog op veel plekken voor arbeid. Terwijl de truc moet zijn dat we niet meer betalen voor verrichte arbeid, maar voor de uitkomst van zorg.”
Hoe gaat het farmalandschap er volgens jou uit zien, als de digitalisering van de zorg verder wordt uitgebouwd?
“Ook bij zorgverlening on demand is medicatie een belangrijk onderdeel van veel interventies. Maar je ziet daarnaast dat farmaceutische bedrijven aan het onderzoeken zijn welke rol zij kunnen spelen bij het realiseren van digitale zorg als onderdeel van het behandelpad. Vanuit Luscii zijn wij met verschillende farmabedrijven in gesprek. Samen kijken we op welke wijze waarde kan worden toegevoegd. Vanwege de investeringskracht kan farma innovatieve eHealthontwikkelingen versnellen. De grote vraag is, wat de belangrijkste drijfveren zullen zijn. Zijn hun applicaties exclusief toegankelijk voor patiënten die hun medicatie ook gebruiken, of worden het algemene voorzieningen waar iedere patiënt gebruik van kan maken. Het is te vroeg om hier iets over te zeggen, maar ik denk dat er voor farma een cruciale rol is weggelegd rond de digitalisering van de zorg .”
Wat zou jij ze adviseren?
“Ik zou ze adviseren: schoenmaker houd je bij je leest. Het ontwikkelen van digitale zorgplatformen is geen sinecure. Diverse farmapartijen die zich op dit terrein hebben gewaagd, hebben dit ondervonden en zoeken nu samenwerking met hierin gespecialiseerde bedrijven, om gebruik te kunnen maken van platformen die er al zijn. Mijns inziens het meest logische, want het is een vak apart. Andere is: ik ben van mening dat digitale strategieën alleen maar zin hebben als je ze ontwikkelt voor de gehele populatie. Je creëert een heel complexe situatie als een voorziening slechts gebruikt kan worden door patiënten die jouw medicatie afnemen.
Ik begrijp dat dat een worsteling is, want er zit een verdienmodel achter. Maar als farmaceutisch bedrijf kun je je ambitie ook naar een niveau hoger tillen. Een digitale strategie die ethisch en sociaal onderbouwd is, toont maatschappelijke betrokkenheid en relevantie. Van dichtbij ervaren wij bij diverse van onze gesprekpartners de zoektocht om hierin de juiste modus te vinden. Het is interessant om dit proces te volgen en om daarin mee te denken.”
